شایعات انتقال شفاهی پیام هایی هستند که برای برانگیختن باور مخاطبان و همچنین تاثیر در روحیه آنان ایجاد می شوند. مطالب کلی شایعه باید حول محورهای اساسی و مهمی باشد که مخاطب نسبت به آن حساسیت بالایی دارد
یکی از آسیبهایی که اخیراً شاهد آن هستیم رواج شایعات است. البته شایعات به مقتضیات زمان و در برهههایی خاص، ماهیتی متفاوت داشته و بنا به نیازها و فراخور حال منابع به وجود آورنده آن، گاهی کمرنگ و در زمانی پررنگ میشود.
شایعات انتقال شفاهی پیام هایی هستند که برای برانگیختن باور مخاطبان و همچنین تاثیر در روحیه آنان ایجاد می شوند. مطالب کلی شایعه باید حول محورهای اساسی و مهمی باشد که مخاطب نسبت به آن حساسیت بالایی دارد
شایعه یکی از کاربردی ترین تاکتیکهای مطرح در عملیات روانی است که در اثر خلاء خبری توسط عوامل و عناصر دشمن و مخالفان به فاز اجرایی تبدیل می شود. شایعه را دشمن می سازد و عواملش پخش می کنند، و در این بین مخاطبان فاقد بصیرت و بینش آن را پذیرفته و به آن دامن می زنند. البته برخی در این بین شایعه را مطابق منافع خود دیده و آن را ترویج می کنند. شایعات با توجه به ماهیت و قدرت تأثیرگذاری آن میتوانند اضطراب اجتماعی را افزایش داده و میزان بهرهوری و تولید را کاهش دهند و چرخه اقتصاد را فلج کرده و اعتبار اجتماعی افراد، مؤسسات و کشورها را خدشهدار کنند. بعضاً ممکن است شایعهای به طور فوقالعادهای قوت یابد و آنچنان در اذهان آحاد مردم رسوخ کند که اطلاعیهها و توضیحات منابع رسمی و موثق هم به سهولت نتواند آن را تکذیب و از افکار مردم خارج کند.
شایعه در همه جا و در تمامی طبقات اجتماعی وجود دارد و قدیمیترین رسانه گروهی است. پیش از آنکه نوشتار به وجود آید، گفتار، تنها شیوه ارتباط بود و شایعه خبرها را منتقل میکرد، کسانی را خوشنام و برخی را بدنام میساخت و جار و جنجال و حتی جنگ به راه میانداخت. امروز نیز، به رغم ظهور روزنامه، رادیو و تحول عظیم رسانههای دیداری شنیداری، شایعات خاموش نشدهاند و عموم مردم کماکان برخی خبرها را دهان به دهان منتقل میکنند. پیدایش رسانهها نه تنها نتوانسته است مانع از پخش شایعه شود، بلکه آن را به گونهای تخصصی ساخته است، به طوری که امروزه هر شیوه ارتباطی، محدوده خاصی دارد» .
وسیله انتقال شایعه، عموماً کلام است. البته گاهی نیز شایعات در روزنامهها به چاپ میرسند یا از رادیو پخش میشوند. در عین حال، ناشران و مسئولان پخش رادیو، که احساس مسئولیت میکنند، در حال آموختن چگونگی حفاظت از رسانههای گروهی خود در قبال انتشار شایعاتاند. از سوی دیگر، اعلامیههای بدنامکننده و پخش بیمسئولانه در مطبوعات، مبدل به محملهای متداول انتقال و انتشار شایعات زیانآور شدهاند. حال از بین شایعات فراوان پخش شده فقط به نمونه هایی از آن می پردازیم.
موضع گیریها و بیانات مطرح شده هر کدام به نحوی در پخش شایعه انجام تقلب در انتخابات موثر بوده و می باشد
.بعد از انتخابات حجم وسیعی از شایعات در جهت زیر سؤال بردن انتخابات باشکوه مردم ایران و همراهی با دشمن شکل گرفت از جمله مشهورترین شایعاتی که در روزهای بعد از انتخابات در جامعه منتشر شد، تحریف سخنان دکتر کدخدایی در گفتگوی ویژه خبری سیما درباره سرنوشت سه میلیون رأی است.
تلویزیون بی بی سی فارسی و دیگر شبکه های ماهواره ای به همراه تعدادی از سایت های سران فتنه با حذف «اگر» در سخنان آقای کدخدایی، چنین تبلیغ می کنند که شورای نگهبان وجود تقلب در 3 میلیون رأی را پذیرفته و انتخاباتی که تقلب در 3 میلیون رأی آن در گام اول اثبات شود، خود به خود باطل خواهد بود!
شایعه دیگر؛ ترور یکی از کارمندان وزارت کشور که نتیجه مثلا واقعی انتخابات را افشا کرده بود و تعدادی از شایعات دیگر، در روزهای بعد از انتخابات با شدت هرچه تمام تر به صورت غیرمستقیم توسط تلویزیون بی بی سی و برخی سایت های داخلی و نیز توسط تلویزیون های لس آنجلسی تبلیغ می شود. (سایت الف، 6 تیر 1388)
عسکری، همان کسی که آرای نوزده میلیونی یکی از کاندیداها رو لو داده بود، در تصادف ساختگی رانندگی کشته شد؛ بنابراین شایعه که با نام گزارش های تأیید نشده، منتشر شد و در اندک زمانی، به سرعت در کشور دهان به دهان چرخید و بر التهابات دامن زد. مردی که نتایج واقعی انتخابات را از وزارت کشور به بیرون درز داده بود، در یک تصادف مشکوک کشته شد!
در ادامه این خبر آمده بود که محمد عسکری- که مسئول امنیت شبکه تکنولوژی اطلاعاتی IT وزارت کشور بوده- روز گذشته در تهران کشته شد. بنابراین گزارش، عسکری نتایجی را به بیرون درز داده که نشان می داده است در انتخابات با استفاده از نرم افزار جدیدی توسط دولت، آرای دریافتی از شهرستان ها تغییر داده می شده و گزارش ها نیز نشان می داد که موسوی با نوزده میلیون رأی، برنده انتخابات است.
فضا آنچنان ملتهب بود که حتی برخی از اهالی رسانه نیز به طرزی عجیب به این خبر گرایش نشان داده بودند و شاید همین افزایش باورپذیری بدون تجزیه و تحلیل، باعث شد که رسانه های بیگانه نیز که در خط مقدم انتشار و یا بازنشر این شایعات بودند، به این مسئله دامن بزنند و شرایط به گونه ای رقم بخورد که حتی تکذیب این شایعه نیز نتواند مردم را به این باور برساند که شاید این خبر از بیخ و بن دروغ باشد (سایت تابناک)
لازم به توضیح است که محمد عسکری بعد از پخش این شایعات در مصاحبه با رسانه ها ضمن تکذیب کشته شدن خود، اعلام کرد من اصلا کارمند وزارت کشور نبوده و چنین مسئولیتی هم ندارم. بلکه جانشین یکی از فدراسیون های ورزشی هستم. 70 نفر از اساتید عضو انجمن اسلامی مدرسان دانشگاه های کشور دستگیر شدند. به گزارش «سایت کلمه 3 تیر 1388»، عصر امروز مهندس میرحسین موسوی جلسه ای با اساتید عضو انجمن اسلامی مدرسان دانشگاه های کشور داشت که بعد از این دیدار 70 نفر از افراد حاضر در جلسه دستگیر شدند. درباره مکانی که این اساتید دانشگاه را به آنجا منتقل کردند اطلاعی در دسترس نیست. اخبار تکمیلی متعاقبا اعلام می شود. در این خصوص بلافاصله این شایعه تکذیب می شود و صدای هیچ یک از مدعیان درنمی آید.